№2 дәріс
Атауының өзінен ақ түсінгендей, ара шаруашылығы бұл тек араларды өсіріп бал алу ғана емес, сондай-ақ, балауыз, ара желімі, аналық сүт сынды өнімдерді алу. Бұл өнімдердің барлығы халықтық медицинада кең таралып, қазіргі уақытта ресми мойындалған. Қазіргі таңда адамдар балдың көптеген жасанды алмастырғыштарын ойлап тапты. Алайда, бірде бір жасанды бал алмастырғыштардың құрамында табиғи балда кездесетін пайдалы қасиеттер жоқ. Дәл осы себепті табиғи бал әрдайым сұранысқа ие, бизнестің бұл түрінің болашағы зор, яғни, перспективалы.
Ара балын жинап, сору – өте маңызды, қиын жұмыстардың бірі. Бұл жағдайда балды сорып алу уақытын дәл және дұрыс таңдау маңызды. Алғаннан кейін азая бастайды, балды ондай жағдайда бал жинаудың соңында алу керек, бақылау ұясы балшырындардың салмағының төмендеуін көрсеткен кезде. Ол уақытқа дейін бал пісіп жетіліп, ұрлық азаяды. Мұны рапс, беде, таңқурай және басқа бал өсімдіктерінен бал жинау кезінде жасауға болады.
Егер бал жинау күрт аяқталса, онда іріктеу балдың болжамды аяқталуынан 2-3 күн бұрын жүргізілуі керек. Мұндай жағдай, мысалы, шалғындар шабылған кезде немесе жөкенің бір түрі гүлдеген кезде пайда болуы мүмкін.
Бал шырынын қолданған кезде, оның жоғалу кезеңін анықтау оңай емес, ал балдың мол өнімімен, ара балын балшырынмен қамтамасыз ету тоқтағаннан кейін 4 күн өткен соң алуға болады, әйтпесе, бал жетілмеген болып шығуы мүмкін. Балдағы судың көп мөлшері оның сапасына теріс әсер етеді, ол тез ашып кетеді. Аралар толығымен немесе ішінара мөрленген бал – жетілген деп саналады. Бал жалғама жерде – 1/2, ұяда – 2/3-3/4 көлемге дейін мөрлену керек.
Осы уақытта бал жинау неғұрлым көп болып, ауа-райы жаңбырлы болса, ара балының жетілуіне көбірек назар аудару керек. Кішкентай бал жинау және құрғақ ауа-райында, ұядағы барлық бал, әдетте, жетілген болады, тіпті балдың бір бөлігі мөрленбесе де. Бал сорғыштан ағатын піскен балдың ағыны төмпешік тәрізді болу керек.
Балды таңдағанда, араларды үркітетін арнайы құралдардың болғаны дұрыс. Себебі сол құралдарды пайдалану кезінде, араларды ұяшықтарынан алып тастаудың қажеті жоқ. Ең көп таралған құрал түрі – бензин альдегиді. Оның буы өсім мен араларға зиянсыз, ал иісі балға да, ұяға да сіңбейді. Бал таңдауды ең мықты және сау ара отбасыларынан бастау керек. Мұндай отбасыларда бал көп өндіріледі. Сондықтан барлығы тығыздықта орналасып, жайлы жағдайға тез үйренеді.
Бұл отбасылардан бал алу – ұяшықтардағы бос орындардың көбеюін қамтамасыз етеді, үйірлесулері де азаяды. Балды түстен кейін жинаған жақсы. Балы бар ыдысты бірден шеберханаға апарып, балды сорып алуды бастау керек. Егер бал суып қалса, ұяшықтардан алу қиынға соғып, ыдыстарында қалып қояды.
Ара балын сорып алатын бөлме мүмкіндігінше таза болуып, бөтен иістер болмауы керек, өйткені бал оларды тез сіңіреді. Бөлмедегі температура 25 °C-тан төмен болмауы керек.
Балды соруға арналған барлық құралдар алдын-ала дайындалуы керек. Ол үшін:
- Бал кесетін пышақ;
- Бал шайқауыш;
- Балға арналған ыдыстар мен електер жиынтығы;
- Жиектеме (рамка) ілгіштері;
- Ара ұяшықтарын ашуға арналған үстел;
- Таразы;
- Жиектемені тасымалдауға арналған артық ыдыстар;
- Қол мен құрал-жабдықтарды жууға арналған су;
- Таза сүлгілер мен майлықтар.
Омарташы сондай-ақ, таза алжапқыш киіп, шашын жинау керек. Балды соруға кіріспес бұрын, барлық жақтаудың түстерін қаралау сорттарын ақшылдауларынан бөлген дұрыс.
Мұны дұрыс жасау үшін бал алуды үнемі қадағалап, омарта жанында өсетін барлық өсімдіктердің гүлденген кезін жазып отыру керек. Бұл кезеңдегі балды сорттары бойынша бөлек таңдау керек.
Кедергі сұрақтардың бірі – араларға қосымша азық керек пе, өйткені бал мен тозаң әрқашан «табандарының» астында. Кейбірі, қажеттілік жоқ деп санайды, аралардың барлық балын алып керек емес, бір отбасына 18 кг бал қалдырсаңыз, қыстап шығып, көктемде өнімділігін көтеруге болуға жетеді.
Дегенмен, бұл сұрақтағы жалпы үрдіс мынадай – азықтандыру қажет және ол келесі постулаттарды ұстану керек:
- Азықтандыру жәндіктердің белсенді өмірін сақтау үшін уақытында жүргізілуі керек, күздегі қолайсыз ауа-райының алғашқы күндеріне дейін, әдетте 25 тамыздан 15 қыркүйекке дейін.
- Қосымша азықтандырудың қолайлы әдісі – негізгі балды жинағаннан кейін араларды тамыз және қыркүйек айларында гүлдену кезінде табиғатқа шығару.
- Егер мұндай табиғатқа шығаруға мүмкіндік болмаса, бұл мақсат үшін күзде қант шәрбатын жиі қолданып, көктемде балға көшпесе де болады.
- Ішек проблемаларын туғызбаса, шәрбатқа емдік қоспаларды қосуға болады.
- Азықтандыру кезінде аралар ауру жұқтырмас үшін тазалықты сақтау қажет, бұл жағдайда астауларына бір аптада 5-7л шәрбат құйғанша, күніне 1-2л құйып отқан тиімді. Шприцтің көмегімен де азықтандыру әдісі бар. Бірақ бұл әдісті аралар ешқашан ауырмаған жағдайда ғана қолдануға болады.
- Көп жағдайда азықтандыру барысы омарташының жеке тәжірибесіне байланысты. Сондықтан қорытынды мынадай – азықтандыру процесін үнемі қадағалап, барысын жазып, талдап отыру қажет. Егер аралар азықтандыруды қаламаса, күштеудің қажеті жоқ, одан да мүлдем бас тартқан дұрыс.
Пайдалы сілтеме: